Ιερά Μητρόπολη Δρυϊνουπόλεως Πωγωνιανής και Κονίτσης
Η ιερά μονή
Η ιερά μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου ΑΒΕΛ ανήκει στην ιερά μητρόπολη Δρυϊνουπόλεως, Πωγωνιανής και Κονίτσης.
Είναι ένα ιστορικό μοναστήρι που ιδρύθηκε το έτος 1760 αξιοσημείωτης πολιτισμικής αξίας και βρίσκεται έξω από το χωριό Βήσσανη στο Πωγώνι του νομού Ιωαννίνων.
Ηγούμενος είναι ο γενικός αρχιερατικός επίτροπος της μητροπόλεως, π. Νικόλαος Λιόλιος.
Μονή Άβελ
Στις μέρες μας καταβάλλεται κάθε δυνατή προσπάθεια για την αναγέννηση της μονής, τόσο για την ανάδειξη του μνημείου όσο και για την ανακαίνιση - εξωραϊσμό, επισκευή και επέκταση των υφιστάμενων εγκαταστάσεων ώστε να αποτελέσει για την περιοχή πολιτισμικό και πνευματικό κέντρο
Εγγεγραμμένοι στην μονή, Μοναχοί: 1 Δόκιμοι 2 (Στοιχεία 2021)
Η ιστορία και το προσωνύμιο "ΑΒΕΛ"
Η πρώτη ίδρυσή της πιθανολογείται ότι έγινε από μοναχούς της παρακείμενης μονής "Γιουρχάν" οι οποίοι, αφού την εγκατέλειψαν λόγω επιδρομών, ίδρυσαν την μονή ΑΒΕΛ.
Η επωνυμία της, κατά την επικρατέστερη άποψη, οφείλεται σε κάποιον γαιοκτήμονα Άβελη, ο οποίος χρηματοδότησε την ανακαίνισή της, λίγο πριν το 1770.
Η μονή διέθετε μεγάλη κτηματική περιουσία και συντηρούσε μεταξύ των άλλων και τοπικά σχολεία.
Έτος οικοδομήσεως του καθολικού (κυρίως ναού) και ίδρυσης, της μονής, είναι το 1760 όπως αναγράφεται στην κτητορική επιγραφή εντός του ενώ ιστορήθηκε (αγιογραφήθηκε) το 1770.
Η μονή διαλύθηκε (έμεινε άδεια από μοναχούς) πριν από την απελευθέρωση της Ηπείρου το 1912-13 και το έτος1934 υπάχθηκε ως μετόχι στην ιερά μονή Μακραλέξη
Ιστορικό και διατηρητέο μνημείο ανακηρύχθηκε με την ΥΑ34283/1044/20-5-1947 - ΦΕΚ 95/Β/9-7-1947 απόφαση της αρχαιολογικής υπηρεσίας Ιωαννίνων.
Σήμερα σώζονται το καθολικό με τις τοιχογραφίες σε πολύ κατάσταση, το ξυλόγλυπτο επίχρυσο τέμπλο της χωρίς τις πρωτότυπες εικόνες αφού αυτές έχουν κλαπεί κατά τα παρελθόντα έτη και ένα μέρος της παλαιάς οχύρωσης.
Επίσης έχει ανακατασκευαστεί, σύμφωνα με την αρχιτεκτονική της μονής, και ένα τμήμα κελιών με δεξαμενή - στέρνα για τη συλλογή ομβρίων υδάτων.
Το καθολικό
Το καθολικό είναι αντιπροσωπευτικό δείγμα ηπειρώτικης μοναστηριακής αρχιτεκτονικής. Ανήκει στον τύπο του εγγεγραμμένου σταυροειδούς ναού, αθωνίτικου τύπου, με τρίπλευρους πλάγιους χορούς στη νότια και βόρεια πλευρά
Ο τρούλος κοσμείται με τυφλά αψιδώματα και μία οδοντωτή ταινία. Στην ανατολική πλευρά εξέχει πεντάπλευρη αψίδα (κόγχη του ιερού) και στη νοτιοδυτική γωνία υπάρχει μεταγενέστερο κωδωνοστάσιο εφαπτόμενο στον εσωτερικό νάρθηκα (πρόναο).
Η αγιογράφηση
Στο εσωτερικό ο ναός κοσμείται με τοιχογραφίες του 1770, των ζωγράφων Κωνσταντίνου και Μιχαήλ από τους Χιονιάδες Κόνιτσας, οι οποίοι έδρασαν το 18ο αιώνα στην Ήπειρο, τη Θεσσαλία και τη Δυτική Μακεδονία.
Οι τοιχογραφίες διατηρούνται σε αρκετά καλή κατάσταση και είναι πλούσιες τόσο σε θεματικό περιεχόμενο όσο και σε διάκοσμο καλύπτοντας όλες τις εσωτερικές επιφάνειες του καθολικού με παραστάσεις και εικόνες αγίων.
Το τέμπλο
Το τέμπλο του ναού είναι νεότερο και η χρονολογία του ανάγεται στο 19ο αιώνα.
Είναι επιχρυσωμένο ξυλόγλυπτο με διάτρητο σκάλισμα και φυτικό διάκοσμο ενώ στο πάνω μέρος κοσμείται από τέσσερα περιστέρια και έναν ευμεγέθη εσταυρωμένο.
Παρουσιάζει αρκετές ομοιότητες με το τέμπλο του ιερού ναού αγίου Νικολάου στο παρακείμενο χωριό Βήσσανη, ώστε να θεωρούνται έργα των ίδιων καλλιτεχνών.
Οι δεσποτικές εικόνες απουσιάζουν και έχουν αντικατασταθεί.
Το ηγουμενείο
Σήμερα από το αρχικό μοναστηριακό συγκρότημα σώζεται μόνο το καθολικό ενώ το ηγουμενείο είναι σύγχρονο, ανακατασκευασμένο στα ερείπια της μονής και σύμφωνα με την αρχιτεκτονική παράδοση των μοναστηριών της Ηπείρου.
Διαθέτει δύο κελιά, μικρό αρχονταρίκι - μαγειρείο ενώ από κάτω υπάρχει η στέρνα για τα όμβρια ύδατα και άλλοι βοηθητικοί χώροι.
Παραπλεύρως του ηγουμενείου σώζονται μέχρι σήμερα τα ερείπια των υπόλοιπων εγκαταστάσεων της μονής όπως κελιά, αρχονταρίκι κ.α. τα οποία εν καιρώ πρόκειται να ανακατασκευαστούν για να εξυπηρετήσουν της ανάγκες της μονής και των προσκυνητών της.
Τοποθεσία
Η μονή βρίσκεται κοντά στον οικισμό της Βήσσανης, σε απόσταση 1.500 μέτρων από την πλατεία του χωριού, στο δρόμο που οδηγεί από τη Βήσσανη στα Φραστανά (Κάτω Μερόπη).
Η έκταση που περιβάλλει την μονή είναι καταπράσινη δασώδης περιοχή που ονομάζεται «Μοναστήρια», πλούσια σε βλάστηση και βελανιδιές. Μέσα στην έκταση της μονής και επάνω στον επαρχιακό δρόμο βρίσκεται το παρεκκλήσιο του Γενεθλίου της Υπεραγίας Θεοτόκου το οποίο αποτέλεσε το πρώτο καθολικό της προτού μεταφερθεί στο σημείο που βρίσκεται σήμερα και λάβει το νέο προσωνύμιο από μονή "Γιουρχάν" σε "Άβελ".
